کتاب “راهنمای بازیهای ایران“، توسط خانم ثریا قزل ایاغ و با همکاری خانم شهلا افتخاری گردآوری شده و در اختیار علاقمندان به این موضوعات قرار گرفته است.
این کتاب که در 894 صفحه به تحریر در آمده است، شامل بخشهای زیر می باشد:
مقدمه
شیوه های تعیین نوبت در بازیها
شیوه های یادگیری
بازی ها و سرگرمی ها به تفکیک استان
آذربایجان
اصفهان
بوشهر
تهران
چهارمحال و بختیاری
خراسان
خوزستان
زنجان
سمنان
سیستان و بلوچستان
فارس
کردستان-کرمانشاه
کرمان
کهکیلویه و بویر احمد
گیلان
لرستان
مازندران
مرکزی
همدان
یزد
بدون منطقه بومی
فهرست منابع
نمایه
در صفحه 105 کتاب می خوانیم:
… خارچنگک ← خارسنگ
خارسنگ
نام دیگر: خارچنگک
نوع: بازی-سرگرمی
تعداد: نامحدود
محل اجرا: فضای باز
زمان اجرا: فصل تابستان
ابزار بازی: خار (خار نخل یا خار بابل است)، خمال (خرمای کامل)
شرح بازی: بازیکنان زیر درخت یا سایه دیواری جمع می شوند و از میان خمالهایی که به اندازه کافی از پیش چیده اند یک دانه را به نام کچلک پوست می گیرند. آن گاه گود کوچکی می کنند و کچلک را در آن می گذارند. سپس به تعداد مساوی، مثلا هر نفر پنج دانه خمال پهلوی کچلک نهاده با خاک آنها را می پوشانند. چیزی که در این بازی مورد توجه می باشد، کچلک است. برای شروع بازی، بازیکنان به ترتیب خاری را که در دست دارند به خمالها می زنند. بدیهی است که در هر نوبت یک دانه خمال به خار فرو می رود که مال خود بازیکن می باشد. هر بازیکنی که خارش در کچلک فرو رود تمام خمالهای داخل گود را می برد. اگر همه خمالها را با خار بیرون کشیدند و هنوز کچلک زیر خاک بود آنقدر بازی را ادامه می دهند تا بالاخره خار یکی از بازیکنان به کچلک فرو رود که در این صورت او برنده بازی محسوب می شود و اولین نفری است که برای دور بعدی، بازی را از نو شروع می کند….
- نام نویسنده: ثریا قزل ایاغ
ثریا قزل ایاغ حتى در دوران دانشجویى رشته روزنامه‌نگاری هم ترجمه «روانشناسى والدین و فرزندان» را انتخاب می‌کند، درباره صمد بهرنگى تحقیق می‌کند و تمام پروژه‌هایش متوجه ادبیات کودک است، درحالی‌که آن زمان هنوز نمی‌دانسته شغل آینده‌اش معطوف به کتابدارى و ادبیات کودکان خواهد بود…
فعالیت ها و مسئولیت های ایشان:
– کارشناس ادبیات کودکان و نوجوانان، استاد دانشگاه
– مربی و معاون بخش سفارش کتاب کتابخانه مرکزی دانشگاه ایالتی تنسی (T.S.U) ۱۹۷۳-۱۹۷۲
– سرپرست بخش سفارش کتاب کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی شریف (آریامهر)۱۳۵۵-۱۳۵۳
– عضو هیات علمی گروه کتابداری دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، مهرماه ۱۳۵۵ تا خردادماه ۱۳۸۱
– تدریس درس‌های ادبیات کودکان در دوره‌های آموزشی سپاه دانش دختران، ۱۳۵۷-۱۳۵۶
– تدریس درس‌های ادبیات کودکان در دوره‌های آموزشی حین خدمت معلمان ۱۳۵۷-۱۳۵۶
– همکاری با شورای کتاب کودک در گروه‌های بررسی و عضویت در هیات مدیره (دو دوره) از ۱۳۵۳ تاکنون
– همکاری با فرهنگنامه کودکان و نوجوانان از ۱۳۵۸ تا زمان حاضر
– همکاری با دایره المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی و سرپرست موضوعی مقاله‌های مربوط به ادبیات کودکان و نوجوانان، دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی
– بنیان‌گذاری کتابخانه در کانون اصلاح و تربیت تهران با همکاری شورای کتاب کودک،۱۳۷۵-۱۳۷۰
– همکاری با نهضت سوادآموزی در تدوین جزوه‌های خواندنی ساده برای نو سوادان بزرگ‌سال، دهه ۷۰ شمسی
– سردبیر مهمان نشریه پل فیروزه، ویژه بازیهای سنتی سال سوم،۱۳۸۲
– همکاری با شورای کتاب کودک برای بنیان‌گذاری کتابخانه‌های مهمانشهر ها،۱۳۸۰- ۱۳۷۵
داوری:
– عضو هیات داوران جایزه اندرسن،۱۹۹۲-۱۹۹۰، یک دوره
– عضو هیات داوران جایزه ادبی مهرگان (پِکا)، سه دوره، ۱۳۷۸-۱۳۷۵
– عضو هیات داوران انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، ۱۳۷۸
– عضو هیات علمی اولین سمینار ادبیات کودکان (انجمن تصویرگران کتاب کودک)،۱۳۷۱
– عضو هیات داوران جایزه مهرگان ادبیات کودکان، دو دوره
– عضو هیات داوران جایزه انجمن ترویج علم، کیش، ۱۳۷۷
– عضو هیات داوران بیِنال تصویرگران کتاب کودک،۱۳۸۱
– عضو هیات داوران کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،۱۳۷۷
نوشته‌ها (تألیف و ترجمه):
– موج بزرگ (کتاب برگزیده شوراى کتاب کودک در سال ،۶۳ برنده دیپلم افتخار اولین جشنواره کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان)
– آتش یخ‌زده (برنده جایزه تشویقى کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى در سال ،۷۳ کتاب برگزیده کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان در سال ،۷۳ کتاب برگزیده مجله سروش نوجوان در سال ۷۳)
– قصه‌گویی و نمایش خلاق
– راهنماى بازیهای ایران
– شناخت ادبیات کودک؛ گونه‌ها و کاربردها از منظر چشم کودک (به همراه راعى، ابراهیمى الوند، قایینى، رضى هیرمندى، اقلیدى)
– ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن
جوایز:
– موج بزرگ: کتاب برگزیده‌های شورای کتاب کودک، ۱۳۶۵
– دیپلم افتخار دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان،۱۳۶۶
– دیپلم افتخار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان،۱۳۷۰
– آتش یخ‌زده: دیپلم افتخار کتاب برگزیده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،۱۳۷۵
– دیپلم افتخار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۵
– کتاب برگزیده مجله سوره، ۱۳۷۵
– راهنمای بازیهای ایران: دیپلم افتخار وزارت آموزش‌وپرورش گروه تربیت‌بدنی
– جایزه لاک‌پشت پرنده: به مناسبت یک‌عمر تلاش، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان
شرکت در مجامع بین‌المللی:
– کنگره ادبیات کودکان، وِرث بورگ، اکتبر ۱۹۷۸(آبان‌ماه ۱۳۵۷)
– پنجمین کنفرانس بین‌المللی درباره بازیهای میدانی و سنتی، توکیو-ژاپن، ۲ تا ۶ نوامبر ۲۰۰۱